δημοκρατία, βασιλεία, τυραννίδα.

Όσος έπαινος πρέπει σ΄ όποιον θεμελιώσει μια δημοκρατία ή ένα βασίλειο, τόση κατάκριση σ΄ αυτόνε που θα στήσει τυραννίδα.

   Ανάμεσα σ’  όσους παινάει ο κόσμος οι πιο αξιέπαινοι είναι οι αρχηγοί κι οι ιδρυτές θρησκειών. Αποκοντά. έρχονται όσοι θεμελιώσανε δημοκρατίες ή βασίλεια. Τρίτοι στη σειρά είναι ξακουστοί οι στρατηλάτες που φαρδύνανε το δικό τους το βασίλειο ή την επικράτεια της πατρίδας τους. Σ” αυτούς όλους βάλε και τους ανθρώπους των γραμμάτων πού, όντας πολλών λογιών, καθένας φημίζεται στο είδος του. Όλος ο άλλος κόσμος — ο αρίφνητος — παίρνει ένα κομμάτι από τον έπαινο, όσο του δίνει ή τέχνη κι η δουλειά του. Αντίθετα τώρα, είναι άτιμοι και βδελυροί όσοι γκρεμίζουνε τις θρησκείες, όσοι σκορπίζουνε στους τέσσερις ανέμους τα βασίλεια και τις δημοκρατίες, οι εχθροί της αρετής, των γραμμάτων κι οποίας άλλης τέχνης δίνει ωφέλεια και τιμή στο ανθρώπινο γένος: και τέτοιοι είναι οι ασεβείς, οι βίαιοι, οι αμόρφωτοι, οι άναντροι, οι οκνηροί κι οι φαύλοι. Και δε θα βρεθεί ποτέ άνθρωπος ξεμωραμένος ή φρόνιμος, καλός ή κακός, που, άμα τον βάνεις να διαλέξει ανάμεσα στα δυό αυτά, δε θα παινέσει το αξιέπαινο και δε θα κατακρίνει το αξιοκατάκριτο. Κι όμως, στερνά όλοι αυτοί, ξεπλανημένοι από ένα ψεύτικο καλό και μια ψεύτικη δόξα, αφήνονται ή θελημένα ή αθέλητα στα δίχτυα εκείνων των πραγμάτων που πιότερη κατηγόρια αξίζουν παρά έπαινο· κι εκεί πού μπορούνε να στήσουνε μια δημοκρατία ή ένα βασίλειο και νάχουν αιώνια δόξα, αυτοί προτιμάνε την τυραννία· και δε βλέπουνε πόση φήμη, πόση δόξα, πόση τιμή, ασφάλεια κι ησυχία πετάνε μακριά μ΄ αυτή τους την απόφαση, και σε πόση ατιμία, ντροπή, κατηγόρια, κίνδυνο κι ανησυχία πέφτουνε.

   Κι είναι αδύνατο, όσοι ζούνε σαν Ιδιώτες σε μια πολιτεία κι όσοι γινήκανε ηγεμόνες της ή από τύχη ή από αξιοσύνη, να μη θελήσουνε, άμα διαβάσουνε την αρχαία ιστορία κι αποθησαυρίσουνε τις διηγήσεις της, να ζήσουνε στην πατρίδα τους πιότερο σα Σκιπίωνες παρά σαν Καίσαρες (οι ιδιώτες), και πιότερο σαν Αγησίλαοι, Τιμολέοντες, Δίωνες παρά σάν Νάβηδες, Φαλάρηδες και Διονύσιοι (οι ηγεμόνες): γιατί θα βλέπανε ότι στους πρώτους απάνω σωρεύονται όλοι οι έπαινοι, ενώ στους δεύτερους όλες οι κατηγόριες· κι ακόμα θα βλέπανε πως ο Τιμολέοντας κι οι άλλοι δεν είχανε μέσα στην πατρίδα τους λιγότερη εξουσία απ΄ όσην ο Διονύσιος κι ο Φάλαρης, παρά κι από πάνω σταθήκανε ασφαλισμένοι για περσότεροι καιρό.

   Κι ας μη βρεθεί κανένας να χάψει το παραμύθι της δόξας του Καίσαρα, βλέποντας τους Ιστορικούς να τον ανεβάζουνε στα ουράνια: γιατί όσοι τον παινούνε είχανε γλυκαθεί από το χρήμα του και σκιαχτεί από το τόσο που κράτησε η αυτοκρατορία, αφού οι αυτοκράτορες, πού όλοι κυβερνήσανε με τ΄ όνομά του, δεν αφήνανε να γράφουνε λεύτερα γι΄ αυτόν οι ιστορικοί. Μ” αν θέλεις να δεις τι θα του σούρνανε οι ιστορικοί, αν ήσαν λεύτεροι, διάβασε τι γράφουνε για τον Κατιλίνα. Κι είναι τόσο πιο αξιοκατάκριτος ο Καίσαρας, όσο πιο αξιοκατάκριτος είναι όποιος έκαμε το κακό από οποίον είχε σκοπό να το κάμει. Κι ακόμα, δες τι επαίνους ψέλνουνε στο Βρούτο, γιατί, μη μπορώντας να κατηγορήσουνε τον ίδιο τον Καίσαρα, αφού είχε τη δύναμη στα χέρια του, υμνούσανε τον εχθρό του.

Διατριβές πάνω στην πρώτη Δεκάδα του Τίτου Λιβίου / σελ. 313-314, τόμος πρώτος, έργα Niccolò Machiavelli / εισαγωγή – επιλογή – μετάφραση ΤΑΚΗ (ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ) ΚΟΝΔΥΛΗ, Εκδ. Κάλβος


Το πρωτότυπο κείμενο είναι σε πολυτονικό και το μετέτρεψα σε μονοτονικό διατηρώντας τις λέξεις-εκφράσεις χωρίς άλλες αλλαγές.

δημοκρατία, βασιλεία, τυραννίδα.

error: Το περιεχόμενο προστατεύεται !!!